Veel betere benutting netcapaciteit door ‘cable pooling’

29.08.2023 Niels van der Horst

Het net raakt steeds voller, waardoor meer en meer wind- en zonneparken en energieopslagprojecten gedwongen worden om een netaansluiting te delen. Dit zogeheten ‘cable pooling’ is het fysiek samen gebruiken door verschillende partijen van een netaansluiting op het elektriciteitsnet. Met ‘cable pooling’ wordt meer rendement uit een netaansluiting gehaald en ontstaat meer ruimte voor productie van duurzame energie. Door het toevoegen van energieopslag, bijvoorbeeld met een batterij, kan de netaansluiting nog efficiënter worden gebruikt.

“Normaal gesproken hebben dat type projecten een eigen aansluiting op het elektriciteitsnet,” legt Rens Savenije, Business Lead Systeemintegratie bij Ventolines, uit. “Bij het delen van een aansluiting worden schakelaars bijgeplaatst en als het om een nieuw project met meerdere gebruikers gaat, wordt dat meteen gedaan. Bij het toevoegen moet je ook de metering aanpassen.” Dat gebeurt ten behoeve van een correct beheer van het meten van elektriciteitsproductie én het verzamelen en verwerken van alle meetgegevens. Onder andere treedt Ventolines op als adviseur voor eigenaren van projecten met dit soort overeenkomsten.

Opgeteld lagere pieken
“‘Cable pooling’ houdt ook in dat je het transportvermogen deelt, de megawatts. Stel je hebt een wind- en een zonnepark van allebei 10 megawatt. Die reserveren bij elkaar opgeteld een piekvermogen van 20 MW. Als ze samengaan, krijgen zij een piekvermogen van zeg 12 MW, voor een aanzienlijk deel van de tijd dit vermogen nooit wordt overschreden.” Dat komt omdat de afzonderlijke pieken van 10 MW zelden tegelijk optreden. “Op deze manier wordt het net minder belast.” Netbeheerders waarborgen en sluiten aan op piekvermogen maar alle gebruikers van het net zitten uiteraard vrijwel nooit allemaal tegelijk op dit maximum. De ongebruikte capaciteit wordt door ‘cable pooling’ deels benut, wat maatschappelijk zeer wenselijk is omdat zo meer partijen aangesloten kunnen worden. “Voor de eigenaren van energieparken is het ook gunstig omdat ze de kosten van de aansluiting delen,” voegt Savenije toe.

Aansluiting delen
Wettelijk gezien kan bedrijf 1 met eigenaar A een netaansluiting delen met bedrijf 2 van eigenaar B. “Het artikel dat verschillende entiteiten toelaat op één aansluiting, staat nog niet zo lang in de Elektriciteitswet.” Die aanpassing in de wet maakt het mogelijk dat bedrijven inmiddels een aansluiting kunnen delen, wanneer ze in hetzelfde gebied zitten. Zo kunnen nieuwe gebruikers toch toetreden. “Daarbij hebben netbeheerders de mankracht niet om voor iedereen op korte termijn een aansluiting aan te leggen. Ook die beperkte interne arbeidscapaciteit komt hierdoor niet verder in het gedrang,” voegt Savenije als voordeel toe.

Aanpassing wetgeving
“Overigens geldt die aanpassing in de wet voor wind- en zonneparken maar nog niet voor energieopslagsystemen. Dat is wel een grote tekortkoming omdat je bij die parken natuurlijk opslagsystemen wil hebben. Er wordt wel hard aan gewerkt om ook dat via amendering van de bestaande wetgeving aan te passen, maar het mag op dit moment dus nog niet.” Het investeren in een zonnepark betreft een heel ander risico dan die in een batterijsysteem. Zodoende biedt het onderbrengen in één entiteit van een PV-park en batterijopslag – waardoor de aansluiting wordt gebruikt door de entiteit voor het totaal van de installaties en er dus geen cable pooling is – niet zomaar een oplossing. Goed nieuws is dat het amendement in de Tweede Kamer al is goedgekeurd maar er gaat nog wat tijd overheen voordat het door de Eerste Kamer is en feitelijk in de Elektriciteitswet wordt opgenomen.

Integreren
Ventolines zag vijf jaar geleden kansen in het integreren van zonne- en windparken en batterijen op één aansluiting. “Een van de dingen waar we mee zijn gestart, betrof het maken van afspraken tussen verschillende partijen. Commerciële afspraken, contractuele afspraken, technische afspraken, onderhoudsafspraken, verzekeringen, dat moet allemaal goed worden geregeld,” zet Savenije uiteen. “Daartoe hebben we een modelovereenkomst gemaakt en ook publiekelijk beschikbaar gesteld. Daar staat voor 95% in wat je allemaal met elkaar moet afstemmen, als je een netaansluiting gaat delen.” Het modelcontract is opgesteld in samenwerking met de brancheverenigingen als Holland Solar, Energy Storage NL en de Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA). Kortgeleden is voor het eerst bij een project deze zogeheten Cable Pooling Overeenkomst getekend.

Potentieel
Om hoeveel ongebruikte capaciteit op het net gaat het eigenlijk, die ‘cable pooling’ deels beoogt te benutten? “Het is vrij complex om dat te achterhalen maar een kwart tot een derde, lijkt een redelijk realistische indicatie. Het gaat in ieder geval om een aanzienlijk stuk capaciteit. Als je per geval van een gedeelde aansluiting kijkt, zou het hoger kunnen uitpakken. Dat hangt heel erg af van het verbruik- en/of opwekprofiel van een partij en hoeveel synergie er zit tussen de verschillende installaties.”

Opslag
“Verder is ook onderzocht, dat een sterke uitbreiding van opslag de opwek van zonne-energie enorm kan laten toenemen.” Savenije legt uit dat aan de pure verbruikerskant – of te wel bij situaties zonder opwek - je niet spreekt van ‘cable pooling’ maar van energy hubs. “Bedrijventerreinen of een woonwijk kunnen hun capaciteit ook ‘poolen’ om zodoende gezamenlijk een lagere capaciteit te contracteren. Ook dat creëert extra ruimte voor nieuwe bedrijven om zich in het betreffende gebied te vestigen.” Beide komen op hetzelfde neer maar de een gaat over een situatie met alleen opwek en hopelijk binnenkort ook opslag, de ander betreft groepscontracten zonder.

Standaard inkoopstation
Savenije: “Bij cable pooling van bijvoorbeeld een nieuw zonnepark moet in het inkoopstation het een en ander worden aangepast. Er moet een extra schakelaar worden gemaakt én extra meters worden geplaatst. Alleen, dat past niet altijd in zo’n gebouwtje omdat ze vroeger zo compact mogelijk werden ontworpen. Zodoende moet in sommige gevallen het inkoopstation worden vervangen.” Het is dan mogelijk dat een windpark vanwege de werkzaamheden een week uitgezet moeten worden, wat weer een potentiële reden is om de operatie af te blazen. “Wij ontwerpen standaard inkoopstations waar altijd ruimte is voor extra schakelaars en meters om dit te voorkomen.”

Gecombineerde projecten
Savenije spreekt de verwachting uit dat projecten van de toekomst, gecombineerde projecten zullen zijn van wind, zon en opslag. “Het tweede punt daarbij is dat, wil je een zonnepark toevoegen aan een bestaand en operationeel windpark, dat niet zomaar geregeld is. Je hebt meerdere onderliggende contracten en allerlei partijen vinden er iets van. Het eerdere voorbeeld van dat een park misschien een week uit moet, heeft sowieso financiële consequenties en mogelijk risico’s omdat je ingrijpt bij een lopend bedrijf. Het concept klinkt velen logisch en aantrekkelijk in de oren maar partijen komen er in de praktijk niet altijd uit, vooral bij ongelijke belangen en door de mogelijke eis van de bestaande partij om de financiële en technische gevolgen af te dekken. “Het kan wel zoals we nu hebben gezien, maar bij nieuwe projecten is het traject eenvoudiger.”