"Netverzwaring is een tijdelijke oplossing"

22.09.2023 Niels van der Horst

“Ons elektriciteitssysteem is het allergrootste bezit dat we hebben als mensheid. Het is destijds ontworpen om op een bepaalde manier te functioneren. Nu zijn we dat systeem aan het veranderen maar dat is een weg die leidt naar eindeloos knoeien. Alleen, omdat het zo’n enorm systeem is, is het heel moeilijk om een nieuwe versie te ontwerpen,” aldus DC-expert Harry Stokman. In dit eerste deel geeft hij zijn visie op ons elektriciteitsnet en netverzwaring. Deel 2 zal in een later stadium ingaan op de praktijk van zijn oplossing ‘Het tweede net’.

Vanaf nul beginnen kan niet, want het net ligt er. “Je moet dus iets bedenken waarbij de machine die je destijds hebt gebouwd, zo goed mogelijk gebruikt wordt waarvoor die ontworpen is en niet gebruiken waar die niet voor ontworpen is. Stokman ziet een parallel met het menselijk lichaam. “Je hebt het hart, de aorta (de belangrijkste slagader, red.), de overige slagaderen, aderen en de haarvaten. Het lichaam is zo ontworpen dat het hart als grote pomp uiteindelijk alle haarvaten van bloed voorziet.”

Grootste bouwsel op aarde
In het elektriciteitsnet zijn er meerdere harten in de vorm van de grote energiecentrales waar stroom wordt opgewekt. “We zijn op dit moment eigenlijk honderdduizend kleine pompjes aan het installeren,” doelt hij op alle energie-opwek. “Oorspronkelijk pompten die centrales de stroom naar de eindgebruiker. Bij meer vraag gingen er meer kolen op vuur, als het ware, en omgekeerd. Het was een hele succesvolle machine en daarom is het ook zo groot geworden, tot bijna een wereldomvattend object. Iets groters heeft de mens niet gebouwd.”

Hoge bloeddruk
Stokman: “Met die honderdduizend pompen bedoelde ik de windmolens en zonneparken die bij de slagaders worden geplaatst. Verder zijn er zijn ook pompen in de haarvaten, namelijk de PV-panelen op de daken van huizen.” Die haarvaten moeten nu energie naar de slagaders en uiteindelijk aorta terugpompen terwijl ze daar niet voor zijn ontworpen. In ons lichaam zou dat een stijgende bloeddruk veroorzaken wat in het net met de veelbesproken netcongestie te vergelijken is.

Tweede net
“Omdat we steeds meer van die pompen aan het plaatsen zijn, wordt het steeds moeilijker om er voor te zorgen dat de haarvaten en slagaders niet overbelast raken.” Stokman is een van de initiatiefnemers van Current OS. Dat is een non-profit, open, onafhankelijke stichting voor de promotie en acceptatie van actieve DC Microgrids op basis van eigen basisprincipes. “Ons idee, wat we het tweede net noemen, is om naast het grote elektriciteitsnet een nieuw systeempje aan te leggen in en voor een klein gebied. Daar is het vervolgens zaak eerst zoveel mogelijk groente uit je eigen lokale groentetuin te halen en pas wanneer je tekort hebt, naar de supermarkt te gaan,” legt Stokman met zijn analogie uit.

Tomatenbuizen
Hij grinnikt. “Misschien zijn tomaten wel een goed voorbeeld. Stel, er is een producent die brengt via pijpjes tomaten jouw huis in. Nou ga je op een gegeven moment zelf tomaten produceren en die stuur je via diezelfde pijp de andere kant op.” Het elektriciteitsnet is niet ontworpen voor dergelijk gebruik en de overbelasting is goed aan te pakken. “Het idee is om in een wijk de tomaten die je produceert, te geven aan de bewoners aldaar. Bij een tekort ga je pas, in het geval van stroom, naar het elektriciteitsnet maar wel op een moment dat het kan. Dat geldt ook in het geval van een overschot.”

Logistiek is sleutel
“Een stelling van mij is dat de waarde van energie steeds minder wordt. De waarde van het hebben of bewaren van energie is vele malen groter dan de waarde van de energie zelf,” stelt Stokman. “Een bedrijf dat dreigt stil te komen liggen vanwege energietekort, moet energie hebben, wat het ook kost. De capaciteit van hoeveel energie je kunt afnemen, is veel belangrijker aan het worden dan de energie zelf. Wanneer er een overschot ontstaat – en dat gebeurt steeds vaker – en je kunt op dat moment de energie gebruiken, krijg je het voor niks.” Energie genoeg, het probleem zit in de logistiek.

Tijdelijke oplossing
“Nog een boude stelling is: netverzwaring is een tijdelijke oplossing. Op het moment dat we het transportprobleem oplossen, hebben we het energieprobleem opgelost.” Het niet synchroon hebben van lokaal gebruik en lokale opwek speelt daarbij een belangrijke rol. “Om die plaatselijke balans te regelen, is zeer complex. Nu produceert iedereen los van elkaar en ongecoördineerd energie. Op een mooie dag wordt er heel veel geproduceerd maar niemand gebruikt het want iedereen is naar Zandvoort.”

Opslag
“Er zijn twee manieren om iets aan die coördinatie te doen. Je kunt het digitaal gaan sturen of je brengt vraag en aanbod op een natuurlijk manier bij elkaar. Dat kun je eigenlijk pas doen als je veel opslag hebt. Accu’s van auto’s zijn een mogelijkheid daartoe maar ook warmte en dan komen warmtenetten om de hoek kijken. De crux zit hem in een goede verbinding tussen een lokaal systeem en een lokaal warmtenet. Als je dan de energie van dat warmtenet goed kan managen en kan opslaan, kan er een goede balans ontstaan.”