Hoge lichtmasten vangen veel wind

Het was toen de gemeente Deurne in 2015 kampte met te weinig financiële middelen om de verouderde openbare verlichting te vervangen dat ze de hulp inriepen van Heleen Lieftink. Zij is adviseur in openbare verlichting.

“In hun beleidsplan kwam te staan dat er 1271 lichtmasten moesten worden verwijderd uit het buitengebied. Dat is het gebied buiten de bebouwde kom. Ze hadden daarbij teruggerekend van de beoogde besparing naar het aantal lichtmasten en kwamen zo op dat aantal uit,” vertelt Lieftink.

Toevoeging
In principe kwamen alle lantaarnpalen in aanmerking om weggehaald te worden. De gemeenteraad kwam met de toevoeging dat het om alle masten ging behalve degene bij gevaarlijke bochten, t-splitsingen en kruisingen als daarvoor geen alternatief gevonden kon worden. “Was er geen alternatief, dan bleef een lantaarnpaal staan,” licht Lieftink toe.

Uitruilen
Het werd Lieftink snel duidelijk dat buiten de bebouwde kom alleen te weinig mogelijkheden waren om tot het gewenste aantal van 1271 te komen. “We zijn begonnen in het dorp Neerkant. Daar hebben we met bewoners afgesproken dat ze binnen en buiten de bebouwde kom mochten uitruilen.” Die uitruilmogelijkheid leverde meer ruimte op om de totaal benodigde besparing te realiseren. Het hield in dat een lichtmast in het buitengebied kon blijven staan als ervoor in de plaats eentje binnen de bebouwde kom werd aangewezen om te verwijderen.

Neerkant
Vanwege een gedegen voorbereiding en meewerkende bewoners die werden ingelicht via de dorpsraad en informatieavonden, was de start goed. “Wat er in Neerkant aan lichtmasten overbleef, is ook meteen van ledlampen voorzien,” voegt Lieftink toe. “Zo konden mensen ook meteen het effect van de gehele maatregel zien”. Het pakket aan ervaringen dat bij dit dorp was opgedaan, werd meegenomen naar de volgende kernen en deelgebieden binnen Deurne. “Behalve de vervanging van de lampen, want daar was toen geen geld voor en zijn we op dit moment nog allemaal mee bezig.”

Regelgeving
Bij een van die deeltrajecten daarna hebben ze als proef eerst de voor verwijdering geselecteerde verlichting uitgezet. Dat was naar aanleiding van de wens van bewoners om een betere inschatting van het effect te kunnen maken. “Een gevolg is natuurlijk dat het donkerder wordt in je wijk. Gemeenten hebben overigens geen wettelijke verplichting tot verlichten. Er zijn wel richtlijnen over lichtsterkte en de verspreiding van openbaar licht,” aldus Lieftink. De verwarring die hier soms over heerst, is dat wanneer de verkeersveiligheid in het geding komt, men als lokale overheid inderdaad verplicht is tot het nemen van maatregelen. Straatverlichting is alleen geen synoniem van veiligheid op de weg; licht is een van de instrumenten die ten behoeve van veiligheid ingezet kan worden. “Het is wel weer zo dat als ik als gemeente eenmaal een lichtmast heb staan, ik verplicht ben om die te onderhouden.”

Emotioneel
Ook in parken zijn enkele lichtmasten weggehaald, tenzij er een belangrijke doorgaande route in lag, waarvoor geen alternatief was. Lieftink: “Verder is bij het beleid vastgesteld dat er tussen elke kern en Deurne één schoolfietsroute verlicht zou worden met wat we oriëntatielicht noemen. Dat houdt in dat er ongeveer honderd meter tussen lantaarnpalen zit. Al met al hebben we uiteindelijk iets meer verlichting weggehaald, dan de doelstelling was.” Licht bleek een emotioneel onderwerp te zijn, omdat het mensen hun gevoel van veiligheid raakt. Sommigen haalden zelfs de pers erbij om bepaalde keuzes aan te vechten. “Uiteindelijk hebben we in overleg met de raad in een paar gevallen een paal teruggeplaatst,” herinnert Lieftink zich.

Primeur
Deurne was niet de eerste gemeente die lichtmasten heeft verwijderd om kosten te besparen. Dat was Buren uit de provincie Gelderland. Deurne had wel een primeur met de uitruilbaarheid van lichtmasten van binnen met die van buiten de bebouwde kom.